Hafriyat, bir inşaat alanında yapılan tüm kazı faaliyetlerini ifade eder. Yani kazının yapılmasını, kazıdan çıkarılan malzemelerin taşınmasını ve belirtilen alanlara dökülmesini kapsayan işlemlere hafriyat denir. Kazıdan çıkan malzemelerin döküldüğü belirli alanlara ise döküm sahası adı verilir. Döküm sahaları, belediyeler tarafından belirlenmiş alanlardır. Genel olarak hafriyat uygulaması farklı şekillerde yapılabilir. Kazma ve kürek kullanılarak el ile yapıldığı gibi modern makineler yardımı ile de yapılabilir. Fakat gelişen teknoloji ile birlikte hafriyat faaliyetleri daha çok modern makineler aracılığıyla yapılmaktadır. Özellikle iş makineleri arasında yer alan kepçe, ekskavatör ve buldozer hafriyat sürecindeki en önemli yardımcılardandır. Hafriyat işlemleri belirli teknik kurallar ile düzenlenmiş, iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliklerine göre oldukça tehlikeli olan işlemlerdir. Bununla birlikte hafriyat sırasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bu doğrultuda kazı işlemlerinin nasıl yapılacağı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği yönetmelikleri arasında belirtilmiştir. Dolayısıyla hafriyat işlemi sırasında kurallara uyulması, uygun araçların kullanılması ve uzman bir firma ile çalışılması büyük önem taşır.

Hafriyat, tehlikeli bir işlem olduğu için uygulama sırasında oluşabilecek bazı riskler vardır. Hatta sadece uygulama sırasında değil aynı zamanda sonrasında da ciddi sonuçlar meydana gelebilir. Söz konusu tehlikeler ise aşağıdaki gibidir;

• zemin ve şev çökmesi,
• sahadaki insanların üzerine malzeme ve araç düşmesi,
• sahaya izinsiz araçların ve insanların girmesi,
• kimyasal madde içeren atıklara denk gelmek,
• patlayıcı malzemeler ile karşı karşıya kalmak,
• elektrik kablolarına rastlamak,
• tehlikeli sürüngenlere ve zehirli böceklere denk gelmek.

Görüldüğü üzere hafriyat, son derece tehlikeli olabilen bir işlemdir. Bu nedenle hafriyat uygulaması sırasında birtakım detaylara dikkat etmek gerekir.

Hafriyat hesabı, kübaj hesabı veya hafriyat metrajı, pek çok kişinin merak ettiği konulardan bir tanesidir. m3’e dayanan hafriyat hesabı, temelde “zemin alanı x yükseklik” formülü ile hesaplanır. Zemin alanını bulmak için kazı yapılacak alanın uzunluğunun ve genişliğinin bilinmesi gerekir. Böylece formül, açık hali ile “uzunluk x genişlik x yükseklik” olarak hesaplanır. Diğer yandan, yükseklik hesabı için zemin alt kotunun ve üst kotunun da bilinmesi gerekir. Ancak bu işlem, sadece genel hesap mantığıdır diyebiliriz. Çünkü hafriyat hesabı için en güncel programlardan yararlanılır ve ona göre teknik harita ölçümü yapılır. Analizler ise iki aşamadan oluşur. Bunlar ise 1. rölöve ve 2. rölöve olarak adlandırılır. Bu yazımızda hafriyat nedir inceledik. Düzgün bir hafriyat çalışması için yönetmeliğe uygun hareket edilmesi ve temizlik işlemlerinin yerine getirilmesi gerekir. Ancak her ne olursa olsun hafriyat uygulamasının profesyonel bir ekip ile ilerletilmesi mantıklı olacaktır. Son olarak, inşaat alanı hesaplaması hakkında hazırladığımız Toplam İnşaat Alanı Nedir? İnşaat Alanı Nasıl Hesaplanır? başlıklı içeriğimizi de okumanızı tavsiye ederiz.

Hafriyat nedir, hafriyat sırasında ortaya çıkabilecek tehlikeler nelerdir artık daha yakından hakimsiniz. Peki ama tam olarak hafriyat işlemi nasıl yapılır? Hafriyatın riskli bir uygulama olduğundan bahsettik. Bu noktada inşaatın ilk basamağı olan hafriyat işlemi için gerekli izinler alındıktan sonra uygulamaya başlanmalıdır. Ayrıca “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”nin dikkate alınması ve de aşağıda belirtilen maddelerin uygulanması gerekir.

• Kazı alanı detaylı bir şekilde analiz edilmeli ve zemin etüdü yapılmalıdır. Aksi takdirde herhangi yanlış hesap, çok ciddi sonuçlara yol açabilir.
• Kazının çökmemesi için kenarlarına şev verilmelidir. Şevlerin zemini tutması için çelik ve kereste gibi malzemeler ile desteklenerek iksa yapılmalıdır.
• Hafriyat sahası içerisinde canlı varlık olup olmadığı kontrol edilmeli ve maddi açıdan risk altında olan eşyaların listesi çıkarılmalıdır.
• Altyapıya herhangi bir zararın gelmediğinden emin olunmalıdır. Dolayısıyla kanalizasyon, su, doğalgaz ve elektrik hatları iyice incelenmeli ve ona göre bir hafriyat çalışması yapılmalıdır.
• Hafriyat sırasında çıkan atıkların kimyasal madde içerip içermediği uzman bir ekip tarafından analiz edilmelidir.
• Hafriyat işlemi için kullanılacak araçların alanında profesyonel kişiler aracılığıyla kullanılması gerekir. Böylece güvenli şekilde hafriyat işlemi uygulanır.